Πλατεία Σμύρνης - Ηρώο

Πλ. Σμύρνης

plateia-Smyrnis_1

Ο αρχιεπισκοπος Χρυσοστομος Β. [Wikimedia commons]

Η πλατεία Σμύρνης, αφιερωμένη στην κορωνίδα της Ιωνίας, βρίσκεται μεταξύ των οδών Μεσολογγίου, Β. Ηπείρου, Κύπρου και Χρυσοστόμου Σμύρνης. Αποτέλεσε κεντρική πλατεία του δήμου καθώς και τόπο συγκέντρωσης και διαμαρτυρίας των πολιτών κάθε φορά που αναγκάζονταν να βγουν στους δρόμους. Απέναντί της, επί της Χρυσοστόμου Σμύρνης, βρίσκεται το Ηρώο της Εθνικής Αντίστασης, όπου τιμώνται οι 12 νέοι που έπεσαν από τα πυρά των κατακτητών
Γερμανών στο Μπλόκο του Βύρωνα.
Επι της πλατείας Σμύρνης δεσπόζει ο ανδριάντας του Χρυσοστόμου Β’, αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1962-1968). Η ανέγερσή του, το 1971, αποτέλεσε φόρο τιμής στον ιεράρχη για το ρόλο που έπαιξε τόσο στην προστασία των Μικρασιατικών προσφυγικών πληθυσμών μετά την καταστροφή όσο και στην Εθνική Αντίσταση τα χρόνια της Κατοχής. Επί της πλατείας προς την οδό Κύπρου βρίσκεται η προτομή ενός ακόμη ιεράρχη, του Χρυσοστόμου (κατά κόσμον Άρη Βούλτσου), Μητροπολίτη Νέας Σμύρνης, ο οποίος πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στο Βύρωνα. Στη διάρκεια του Μπλόκου του Βύρωνα, σε ηλικία 17 ετών, συνελήφθη και εστάλη στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Ανέλαβε την Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης λίγο μετά την ίδρυσή της, το 1974 και την διακόνησε ως την κοίμησή του, το 1986.

Απέναντι από την πλατεία βρίσκεται το Ηρώο της Εθνικής Αντίστασης, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1977. Είναι αφιερωμένο στους δώδεκα νέους, έντεκα Έλληνες και έναν Ιταλό αντιφασίστα, που έχασαν τη ζωή τους στο Μπλόκο του Βύρωνα στις 7 Αυγούστου 1944. Το σημείο εκτέλεσης βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πάνω, έξω από το λεγόμενο «νηπιοκομείο Μόργκενταου», σήμερα 6ο βρεφικό και 5ο παιδικό σταθμό Βύρωνα. Κάθε χρόνο στην επέτειο του Μπλόκου τελείται αρχιερατικό μνημόσυνο.

Συμπληρωματική πληροφορία

Οι κάτοικοι του Βύρωνα οργανώθηκαν νωρίς στην Εθνική Αντίσταση. Στην πλειονότητά τους είχαν ενταχθεί στην ΕΠΟΝ και στο ΕΑΜ. Ο Βύρωνας γνώρισε αρκετές αψιμαχίες ή και μάχες στη διάρκεια της Κατοχής. Όμως η μεγαλύτερη μέρα ξημέρωσε στις 7 Αυγούστου του 1944, όταν δύο λόχοι Γερμανών μαζί με περίπου 800 άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας μπλόκαραν ένα τμήμα της πόλης σε επίθεση αντιποίνων για τον φόνο ενός Γερμανού αξιωματικού την περασμένη μέρα. Συγκέντρωσαν πλήθος πολιτών στην Πλατεία Σμύρνης. Αρκετοί είχαν προλάβει να διαφύγουν στις υπώρειες του Υμηττού ειδοποιημένοι από το ΕΑΜ, οι άνδρες του οποίου προσπάθησαν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό προκειμένου να λυθεί το μπλοκο. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν επιτεύχθηκε. Οι Γερμανοί ξεχώρισαν 10 νέους και τους πίεζαν με βασανιστήρια να μαρτυρήσουν τον ένοχο. Στο τέλος ένας άλλος νέος, ο Παναγιώτης Κασιμάτης, πετάχτηκε λέγοντας πως εκείνος τον είχε σκοτώσει. Αυτό όμως δεν μετρίασε τη μανία των κατακτητών. Έστησαν και τους 11 στον τοίχο, στην γωνία του νηπιοκομείου Μόργκενταου. Μαζί με τους Έλληνες εκτέλεσαν κι έναν νεαρό Ιταλό αντιφασίστα. Ο πλήρης κατάλογος των νεκρών του μπλόκου ακολουθεί: Λευτέρης Μυλωνάς, Γιώργος Μαλαμούτης, Κώστας Μουρίκης, Ιορδάνης Κεσέρογλου, Ιπποκράτης Χατζηιωάννου, Ιάκωβος Μερκουριάδης, Γιώργος Κλειδάς, Παναγιώτης Κασιμάτης, Βαγγέλης Κολίτας, Γιώργος Διαμαντόπουλος, Μανώλης Καπιτσικός και ο Ιταλός Μαρτσέλλο Μπαραβάλλε.
Εκτός από τους εκτελεσμένους του Μπλόκου του Βύρωνα, οι απώλειες ήταν σημαντικές και σε άλλο επίπεδο: οι Γερμανοί πήραν τους περισσότερους συγκεντρωμένους, κάπου 600 άτομα, στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Από αυτούς, τουλάχιστον 300 στάλθηκαν στη Γερμανία, για καταναγκαστική εργασία σε εργοστάσια, καθώς εξέλιπαν πια τα εργατικά χέρια λόγω του πολέμου. Οι περισσότεροι από αυτούς επέστρεψαν μετά τη συνθηκολόγηση, ενώ κάποιοι αποτύπωσαν την ομηρία τους σε ημερολόγια. Γεγονός είναι πως στάθηκαν περισσότερο τυχεροί από άλλους ομήρους, που στάλθηκαν στη Γερμανία το '42 ή το '43 και βρέθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Μάουτχάουζεν, που περιγράφει ο Βυρωνιώτης συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης στο ομώνυμο βιβλίο του.