Διοικητήριο - Πλ. Αγίου Λαζάρου

Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου

plateia-agiou-lazarou_1

Τα εγκαίνια του συνοικισμού στις 16 Απριλίου 1924 με κοπέλες στα παράθυρα του πρώτου ορόφου του διοικητηρίου (πηγή: Αρχείο ΕΡΤ, συλλογή Πέτρου Πουλίδη)

Ένα από τα πρώτα κτίρια που κτίστηκαν στο Βύρωνα ήταν το Διοικητήριο, ένα διώροφο κτίριο με κωνική στέγη στο κεντρικό τμήμα του και πολυδύναμη λειτουργία. Εκεί συνενώθηκαν διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, όπως η χωροφυλακή, ο σταθμός πρώτων βοηθειών, το ταχυδρομείο. Στις 16 Απριλίου 1924 εδώ έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του νέου συνοικισμού, του πρώτου προσφυγικού αστικού συνοικισμού,που πήρε το όνομα «Βύρωνας» από τον Άγγλο Φιλέλληνα και ποιητή που είχε αφήσει την τελευταία του πνοή ακριβώς έναν αιώνα νωρίτερα, στο μαρτυρικό Μεσολόγγι. Στην τελετή πήρε μέρος όλη η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία, αλλά και σημαίνοντες εκπρόσωποι του στρατού και της εκκλησίας, μαζί, φυσικά, με πλήθος κόσμου. Ο Χένρυ Μόργκενταου, επικεφαλής της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, εκφώνησε λόγο προς τιμήν του Λόρδου Βύρωνα, ενώ μια μαρμάρινη πλάκα με το όνομα και τη χρονολογία του νέου οικισμού τοποθετήθηκε στην πρόσοψη του διοικητηρίου. 

 Σε φωτογραφίες, μάλιστα, από την ημέρα εκείνη, εικονίζονται νέες κοπέλες στο παράθυρο του άνω ορόφου ανάμεσα σε σημαίες της Αγγλίας και της Αμερικής που είχαν ενισχύσει οικονομικά –με δάνεια- το έργο της προσφυγικής αποκατάστασης. Παρ’ όλα αυτά, οι κάτοικοι του Βύρωνα δεν ήταν ευχαριστημένοι, καθώς τα ονόματα των δρόμων στο κεντρικό αυτό κομμάτι του συνοικισμού είχαν δοθεί αυθαίρετα σε συνεργάτες του λόρδου Βύρωνα. Για το λόγο αυτό δυο μέρες μετά βγήκαν στους δρόμους με λοστούς και άλλα εργαλεία και ξήλωσαν τις πινακίδες. Έτσι οι αρχές αναγκάστηκαν να μετονομάσουν τους δρόμους με ονόματα που προέρχονταν από τις παλιές, χαμένες πατρίδες.
Το 1995, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων, το διοικητήριο κατεδαφίστηκε και παραχώρησε τη θέση του σε μια πολυκατοικία. Η μαρμάρινη επιγραφή εντοιχίστηκε. Το 2004, όταν στην πλατεία Αγίου Λαζάρου στήθηκε προτομή του Λόρδου Βύρωνα με αφορμή τα 80 χρόνια από την ίδρυση του συνοικισμού, η επιγραφή μεταφέρθηκε εκεί.

Συμπληρωματική πληροφορία

«Δια την σημερινήν εορτήν του Παγκρατίου ώραν 11.30 π.μ., καθ’ ην θα γίνωσι τα εγκαίνια του συνοικισμού Βύρωνος και η θεμελίωσις του υπό του κ. και της κυρίας Μόργκενταου ιδρυθησομένου παιδικού σταθμού δεν εστάλησαν ειδικαί προσκλήσεις. Οι προσκληθέντες εις τας άλλας εορτάς υπό της Επιτροπής εθεωρήθησαν ως εικός προσκεκλημένοι. Κατά την εορτήν του θεμελίου λίθου της στέγης Μόργκενταου, θα ευλογήσει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης. Μετά δε προσφώνησιν του κ. Μόργκενταου θα ευχαριστήσει εκ μέρους των προσφύγων ο Άγιος Εφέσου. Την πλάκαν την αναφέρουσαν ότι ο νέος συνοικισμός θα φέρη το όνομα του Βύρωνος θα αποκαλύψει ο κ. Μπακάλμπασης, υπουργός Περιθάλψεως. Θα ομιλήσει επίσης εν ονόματι της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προφύγων ο αντιπρόεδρος της επιτροπής κ. Κάμπελ».
Το ναϋδριο του Αγίου Λαζάρου προϋπήρχε της έλευσης των προσφύγων. Εκεί και στην Ανάληψη εκκλησιάζονταν οι πρώτοι Μικρασιάτες κάτοικοι του Βύρωνα. Όμως μετά τα επίσημα εγκαίνεια του συνοικισμού, όταν έγινε αντιληπτό ότι επρόκειτο πια για μόνιμη αστική εγκατάσταση των προσφύγων, οι διαχειριστές του ναού ανησύχησαν για την κυριότητά του. Έτσι, όταν επιτροπή προσφύγων ζήτησε τα κλειδιά του ναού για τον εορτασμό του Πάσχα, οι διαχειριστές αρνήθηκαν. Στη διένεξη παρενέβη ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β, γνωστός για την έντονη δράση του στο έργο της προστασίας των προσφύγων. Όρισε νέους διαχειριστές. Όμως η παλιά επιτροπή διαχείρισης, έδωσε μεν τα κλειδιά του ναού, είχε όμως αφαιρέσει όλα τα λατρευτικά σκεύη και τον επιτάφιο. Αναγκαστικά, οι πρόσφυγες έφτιαξαν πρόχειρο επιτάφιο και έτσι, «αυτοσχέδια», εορτάστηκε η πρώτη Ανάσταση και το πρώτο Πάσχα του συνοικισμού.